توصیف الگوهای ژئوشیمیایی با استفاده از روش‎های تحلیل مؤلفه اصلی و کلاستر فازی میان‎مرکز (FCMC) برای ثبت بی‌هنجاری‌های ضعیف (منطقه قولان- آذربایجان شرقی)

ثبت بی‌هنجاری‌های بهینه ژ‌ئوشیمیایی نیازمند پی‎جویی‎های توجیهی (Orientation Survey)است که یکی از لایه‎هایمهم آن انتخاب روش بهینه تحلیل داده‎هاست.شناسایی مناطق کانی‎زایی شده و پنهان با استفاده از روش‌های نو و ارائه الگوی مناسب عناصر ردیاب برای بررسی پتانسیل‌های امیدوارکننده با مؤثرترین روش در منطقه قولان، هدف این پژوهش و گامی در سوی بهینه‎سازی عملیات اکتشافی است. در این راستا، 233 نمونه از رسوبات آبراهه‎ای برداشت و برای عناصر پایه و ردیاب‎های مربوط به آنها (Cu, Mo, Cr, Co, Ni, Pb, Zn, As, Y…)تجزیه شدند. فرایند پردازش داده‎ها با استفاده از دو روش تحلیل مؤلفه اصلی و خوشه‎بندی فازی میان‎مرکز (Fuzzy C-meansClustering) (FCMC) انجام و بی‌هنجاری‌های موجود در منطقه شناسایی شدند. نتایج حاصل از به‎کارگیری روش خوشه‎بندی فازی میان‎مرکز (FCMC) برروی داده‎های منطقه نشان‎دهنده ثبت بی‌هنجاری‌های Cu و Mo در محدوده قره چیلر است. به‌گونه‌ای که جدایش بی‌هنجاری‌های این دو عنصراز یکدیگر، احتمالاً به‎دلیل اسیدی شدن منطقه و شستشوی رخنمون‌های سولفیدی و حمل‌و‌نقل  Mo به‌صورت مولیبدات‌ها صورت گرفته  و باعث جدایش تقریبی هاله‎های ثانویه  Cu از  Mo در نزدیکی یکدیگر شده است. اعمال  FCMCبراساس منطق فازی (FuzzyLogic) حاکی از قرار گیری Cu و Mo در یک خوشه و همپوشانی بی‌هنجاری‌های آن نشان‎دهنده پاراژنز این دو عنصر است. مقایسه نتایج حاصل از دو روش، بیانگر ثبت بی‌هنجاری‌های مشابه در منطقه با به‎کارگیری هر دو روش خوشه‌بندی فازی میان‌‎مرکز (FCMC)  و  PCAاست اما الگوی ثبت بی‌هنجاری‌های ژئوشیمیایی توسط PCA نشان می‌دهد که اعمال این روش در شدت‌بخشی به هاله‌های ژئوشیمیایی ضعیف بی‌هنجاری‌های پنهان، مؤثرتر از خوشه‌بندی فازی میان‌مرکز (FCMC)  عمل می‌کند . به‌گونه‌ای که با این روش بجز محدوده قره چیلر، باختر لوتکه و بی‌هنجاری‌های پنهان نمنیق نیز با الگوهای ژئوشیمیایی مناسب Cu-Mo درامتداد همان منطقه  (شمال باختر- جنوب خاور) با شدت قوی‌تری ثبت شدند. بررسی‌های بعدی نشان می‌دهد که روش PCA در حذف اثر ترکیب سنگی و ثبت الگوهای بهینه ژئوشیمیایی مؤثرتر است و نتایج حاصل از آن در منطقه صحت بیشتری دارد.